Ïã¸ÛÁùºÏ²Ê¹ÒÅÆ×ÊÁÏ

ÌýTrosolwgÌý

ÌýMae Dr Cynog Prys yn Uwch Ddarlithydd ym Mhrifysgol Ïã¸ÛÁùºÏ²Ê¹ÒÅÆ×ÊÁÏ ble mae’n arbenigo ym meysydd cymdeithaseg, polisi cymdeithasol a chynllunio ieithyddol. Mae ganddo Ddoethuriaeth o Brifysgol Ïã¸ÛÁùºÏ²Ê¹ÒÅÆ×ÊÁÏ (2011), ac MEd o Brifysgol Rio Grand, Ohio (2005), ynghyd a gradd Dosbarth Cyntaf mewn Cymdeithaseg a Pholisi Cymdeithasol (Prifysgol Ïã¸ÛÁùºÏ²Ê¹ÒÅÆ×ÊÁÏ,2003). Mae hefyd yn Uwch Gymrawd or Higher Education Acadamy. Enillodd ei gyfres o e-lyfrau Cymdeithaseg, Pecyn Adnoddau Amlgyfrwng Cymdeithaseg (Prys a Hodges) wobr genedlaethol am Adnodd Dysgu Rhagorol y Flwyddyn 2023, gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol. Ìý

Ìý

Ei brif faes ymchwil academaidd yw astudio’r defnydd o Gymraeg ym mywyd bob dydd, gyda'i ymchwil yn canolbwyntio ar y defnydd o Gymraeg gan y cyhoedd mewn amrywiaeth o barthau gwahanol, gan gynnwys y gymuned, ym maes iechyd, y trydydd sector, a’r economi. Yn ogystal a’r meysydd hyn mae’n arbenigo ar y defnydd o ieithoedd lleiafrifol o fewn y parth digidol, gyda’i ddiddordeb presennol yn ffocysu ar deall beth fydd oblygiadau datblygiad ddeallusrwydd artiffisial i siaradwyr ieithoedd lleiafrifol. Mae Cynog yn cyhoeddi gwaith ymchwil yn gyson mewn cyfnodolion rhyngwladol, a mae ei waith yn ymddangos o dogfennau polisi Llywodraeth Cymru, gan gynnwys Cymraeg 2050: Miliwn o Siaradwyr Cymraeg. Gweler ei restr gyhoeddiadau am wybodaeth bellach.Ìý

Ìý

Y Gymraeg yn y Gymdeithas SifilÌý

Cynhigiodd doethuriaeth Cynog ddadansoddiad ansoddol o brofiadau gwasanaethau iaith Gymraeg defnyddwyr a darparwyr mudiadau trydydd sector yng Ngwynedd ac Sir Gaerfyrddin (2011). Ers hynny mae’r defnydd o Gymraeg o fewn y gymdeithas sifil wedi bod yn ffocws ar ei waith academaidd, wrth iddo gyhoeddi nifer o adroddiadau ymchwil a chyhoeddiadau academaidd yn astudio’r defnydd o Gymraeg o fewn y gymuned. Yn fwyaf diweddar mae ei waith wedi ffocysu ar y berthynas rhwng y Gymraeg a ffactorau economaidd. Yn 2024 dyfarnwyd grant o Gronfa Her ARFOR iddo i ddatblygu Pecyn Recriwtio Gweithlu Dwyieithog i gynorthwyo cyflogwyr i recriwtio staff gyda sgiliau Cymraeg. Nod hynny yw i gefnogi cyflogwyr i fynd I'r afael a heriau recriwtio, ac hefyd cefnogi cymunedau iaith Gymraeg drwy baru siaradwyr Cymraeg gyda swyddi Cymraeg, o fewn cymunedau ble mae gofid am allfudo oedolion sydd a sgiliau yn yr iaith Gymraeg.ÌýÌý

Ìý

Y Gymraeg yn yr Oes DdigidolÌý

Mae Cynog wedi edrych ar y defnydd o Gymraeg yn y byd digidol ers dros 10 mlynedd. Cychwynnodd ei ddiddordeb wrth iddo weithio ar brosiect ymchwil yn edrych ar y defnydd o Gymraeg ar y cyfryngau cymdeithasol (gweler er enghraifft gwaith Cunliffe et al 2013). Ers hynny mae wedi gweithio ar nifer o brosiectau ymchwil, yn ogystal a goruchwylio doethuriaethau, ym maes iaith a thechnoleg, gan gynnwys gwaith yn edrych ar y modd y mae’r Gymraeg yn cael ei ddefnyddio ar apigau a phlatfformau digidol. Rhwng 2020 a 2023 roedd yn Is Gadeirydd y grwp Hawliau Ieithyddol, rhwydwaith ymchwil Ewropeaidd Language in the Human-Machine Era. Cyfrannodd i, a chydlynodd, nifer o weithdai, cynadleddau a digwyddiadau Ewropeaidd ym maes hawliau ieithyddol yn yr oes ddigidol.Ìý

Ìý

Gweler The Dawn of the Human-Machine Era: A forecast of new and emerging language technologies am enghraifft o waith y rhwydwaith. Ìý

Ìý

Ìý

Yn fwy diweddar mae’n aelod o grwp gwaith UniNet (NPLD) ar Deallusrwydd Artiffisial ac Ieithoedd Lleiafrifol. Cyflwynwyd papur a gyd-awdurodd ganddo yng Nghynhadledd yr Network to Promote Linguistic Diversity 20024, sef AI and Minority Language Use. Ìý

Ìý

Comisiynau a Phrosiectau YmchwilÌý

Mae gan Cynog hefyd brofiad eang o gyhoeddi adroddiadau wedi ei comisiynu i gyllidwyr allanol i’r Brifysgol, gan gynnwys Comisiynydd y Gymraeg, Llywodraeth Cymru, S4C, BBC Cymru, Mentrau Iaith Cymru, Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru ac sefydliadau eraill. Yn ogystal a hynny mae wedi gweithio gyda cwmnïau darlledu gan gynnwys Cwmni Da ac Rondo Media. Cysylltwch gydag ef os hoffech drafod comisiwn am ddarn o waith ymchwil. Ìý

Ìý

Mae hefyd yn goruchwylio nifer o fyfyrwyr doethuriaeth ac myfyrwyr MA ym maes cynllunio ieithyddol. Mae rhain y cynnwys myfyrwyr PhD yn y meysydd canlynol:Ìý

Ìý

• Deallusrwydd Artiffisial ac Addysg Gymraeg – Beca Owen (Prif Oruchwylydd, noddwyd gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol).Ìý

• Yr Economi a’r Iaith Gymraeg – Elen Bonner (Prif Oruchwylydd, Ysgoloriaeth Martin Rhisiart, Y Coleg Cymraeg Cenedlaethol).Ìý

• Ffactorau sy’n dylanwadu ar lwyddiant caffael iaith yn y gweithle - Dafydd Apolloni (ail oruchwylydd, noddwyd gan y Coleg Cymraeg Cenedlaethol).Ìý

• Taith iaith: profiadau siaradwyr ifanc o bod yn siaradwyr Gymraeg - Charlotte Amesbury (ail oruchwylydd) Ìý

• Y Gymraeg o fewn y byd digidol: Profiadau ac agweddau siaradwyr Cymraeg yng Ngwynedd o ddefnyddio apiau Cymraeg neu ddwyieithog - Shân Prichard (Prif Oruchwylydd, Ysgoloriaeth KESS/Cwmni Da). Ìý

• Rheolaeth Strategol ar hyfforddiant iaith mewn gweithleoedd sector cyhoeddus – Ifor Gruffudd.Ìý

• Ffactorau yn arferion a dewisiadau gwylio cynulleidfa S4C (Ysgoloriaeth KESS/S4C).Ìý

Ìý

Adnoddau Addysgiadol DigidolÌý

Yn ogystal â hynny mae ganddo brofiad helaeth o gynhyrchu adnoddau addysgiadol iaith Gymraeg, gan gynnwys Pecyn Adnoddau Amlgyfrwng Cymdeithaseg (Coleg Cymraeg Cenedlaethol) a phrosiect Deunyddiau Dysgu Digidol (Coleg Cymraeg Cenedlaethol/HEFCW). Enillodd eu Pecyn Adnoddau Amlgyfrwng Cymdeithaseg wobr genedlaethol am Adnodd Cyfrwng Cymraeg Rhagorol yn Wobrau Blynyddol y Coleg Cymraeg Cenedlaethol yn 2023. Mae ganddo ddiddordeb mawr mewn defnyddio technolegau digidol yn ei addysgu er mwyn cyfoethogi’r profiad myfyrwyr a disgyblion, yn enwedig yn y byd addysg cyfrwng Cymraeg.Ìý

Ìý

Pecyn Adnoddau Amlgyfrwng Cymdeithaseg (Prys a Hodges) Ìý

Ìý

Ìý

Project Deunyddiau Dysgu Digidol (HEFCW/Coleg Cymraeg Cenedlaethol – Prys PI)Ìý

Cymdeithaseg: Astudio Gymru GyfoesÌý

Ìý

Cymdeithaseg: Theori GymdeithasegolÌý

Ìý

DarlleduÌý

Mae Cynog yn cyfrannu yn gyson i'r cyfryngau darlledu yng Nghymru gan ymddangos ar y radio dros 40 o weithiau ar BBC Radio Cymru yn tafod materion cyfoes, gan gynnwys materion sy’n ymwneud a’r iaith Gymraeg, rôl diwylliant a normau cymdeithasol ar ymddygiad, Ìýa newid cymdeithasol, yn enwedig o fewn y byd digidol. Yn ogystal a radio, mae hefyd yn cyfrannu i raglenni S4C, yn ogystal a’r cyfryngau print.Ìý

Dyma ddetholiad o’i eitemau mae wedi cyfrannu atynt.Ìý

AI: Y Gwalch neu’r GwychÌý

Ìý

Codi bawd ac ysgwyd llaw (Podlediad Aled Hughes, BBC Radio Cymru) Ìý

Ìý

Ìý

2024

• E-gyhoeddi cyn argraffu
  Bonner, E., Prys, C., Mitchelmore, S. & Hodges, R., 21 Maw 2024, (E-gyhoeddi cyn argraffu) Yn: Journal of Multilingual and Multicultural Development. 17 t.
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid
• Cyhoeddwyd
  Hodges, R. & Prys, C., 16 Ebr 2024, Heritage Languages in the Digital Age: The Case of Autochthonous Minority Languages in Western Europe. Ahrendt, B. & Reershemius, G. (gol.). Multilingual Matters, t. 103-127
  Allbwn ymchwil: Pennod mewn Llyfr/Adroddiad/Trafodion Cynhadledd › Pennod › adolygiad gan gymheiriaid
• Cyhoeddwyd
  Bonner, E., Prys, C., Hodges, R. & Mitchelmore, S., 7 Awst 2024, Yn: Current issues in language planning. 25, 4, t. 394-415 22 t.
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid
• Cyhoeddwyd
  Prys, C., 24 Meh 2024.
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gynhadledd › Papur

2023

• Cyhoeddwyd
  Prys, C. & Hodges, R., 24 Maw 2023, (Pecyn Adnoddau Amlgyfrwng Cymdeithaseg)
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Llyfr
• Cyhoeddwyd
  Prys, C. & Hodges, R., 24 Maw 2023, Coleg Cymraeg Cenedlaethol.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Llyfr
• Cyhoeddwyd
  Hodges, R., Prys, C., Bonner, E. (Cyfrannwr), Orrell, A. (Cyfrannwr) & Gruffydd, I. (Cyfrannwr), 28 Gorff 2023, 85 t.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Adroddiad Comisiwn
• Cyhoeddwyd
  Gruffydd, I., Hodges, R. & Prys, C., Medi 2023, Yn: Current issues in language planning. 24, 4, t. 380-399 20 t.
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid
• Cyhoeddwyd
  Prys, C. & Matthews, D., Medi 2023, Yn: Current issues in language planning. 24, 4, t. 400-419
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid

2022

• Cyhoeddwyd
  Prys, C. & Hodges, R., 9 Rhag 2022, BBC Cymru Fyw.
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyhoeddiad arbenigol › Erthygl
• Cyhoeddwyd
  Hodges, R. & Prys, C., 15 Rhag 2022, The Conversation.
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyhoeddiad arbenigol › Erthygl

2021

• Cyhoeddwyd
  Prys, C., Hodges, R. & Roberts, G., 13 Awst 2021, Yn: Linguistic Minorities & Society Journal/Revue Minorités linguistiques et société. 15-16, t. 87-110
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid
• Cyhoeddwyd
  Nyqvist, F., Häkkinen, E., Bouchard, L. & Prys, C., 1 Medi 2021, Yn: Journal of Cross-Cultural Gerontology. 36, t. 285-307
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid

2020

• Cyhoeddwyd
  Prys, C. & Hodges, R., 15 Rhag 2020, Cyflwyniad i ieithyddiaeth. Coleg Cymraeg Cenedlaethol, t. 163-169 7 t.
  Allbwn ymchwil: Pennod mewn Llyfr/Adroddiad/Trafodion Cynhadledd › Pennod
• Cyhoeddwyd
  Prys, C., Hodges, R. & Aaron, H. (Darlunydd), 1 Gorff 2020, 1 gol. Coleg Cymraeg Cenedlaethol. 30 t.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Llyfr

2019

• Cyhoeddwyd
  Lewis, S., Thomas, H., Grover, T., Glyn, E., Prys, C., Hodges, R. & Roberts, E., 12 Chwef 2019, Welsh Government.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Adroddiad Comisiwn
• Cyhoeddwyd
  Gathercole, V., Thomas, E., Vinas-Guasch, N., Kennedy, I., Prys, C., Young, N., Roberts, E., Hughes-Parry, E. & Jones, L., 12 Meh 2019, Bilingualism, Executive Function, and Beyond: Questions and insights. Sekerina, I., Spradlin, L. & Valian, V. (gol.). Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins, Cyfrol 57 . t. 295-336 42 t. (Studies in Bilingualism; Cyfrol 57).
  Allbwn ymchwil: Pennod mewn Llyfr/Adroddiad/Trafodion Cynhadledd › Pennod › adolygiad gan gymheiriaid
• Cyhoeddwyd
  Hodges, R. & Prys, C., 27 Mai 2019, Yn: Current issues in language planning. 20, 3, t. 207-225
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid

2018

• Cyhoeddwyd
  Prys, C., Hodges, R. & Aaron, H. (Darlunydd), 2018, 44 t.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Llyfr › adolygiad gan gymheiriaid
• Cyhoeddwyd
  Prys, C., Hodges, R. & Aaron, H. (Darlunydd), 1 Hyd 2018, Coleg Cymraeg Cenedlaethol. 37 t.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Llyfr

2017

• Cyhoeddwyd
  Hodges, R. & Prys, C., 7 Awst 2017, ISSUU. 152 t.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Adroddiad Comisiwn

2016

• Cyhoeddwyd
  Gathercole, V. C. M., Thomas, E. M., Viñas Guasch, N., Kennedy, I., Prys, C., Young, N. E., Roberts, E. J., Hughes, E. K. & Jones, L., Hyd 2016, Yn: Linguistic Approaches to Bilingualism. 6, 5, t. 605-647
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid

2015

• Cyhoeddwyd
  Hodges, R., Prys, C., Orrell, A., Williams, S. & Williams, E., 7 Hyd 2015, Welsh Government. 172 t.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Adroddiad Comisiwn

2014

• Cyhoeddwyd
  Kennedy, I. A., Young, N. E., Gathercole, V. C., Thomas, E. M., Kennedy, I., Prys, C., Young, N., Viñas Guasch N., [. V., Roberts, E. J., Hughes, E. K. & Jones, L., 5 Chwef 2014, Yn: Frontiers in Psychology: Developmental Psychology. 5
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid
• Cyhoeddwyd
  Prys, C., Hodges, R., Mann, R., Collis, B. & Roberts, R., 2 Hyd 2014, Welsh Government.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Adroddiad Comisiwn

2013

• Cyhoeddwyd
  McAllister, F., Blunt, A., Prys, C., Evans, C., Jones, E. & Evans, I., 2 Gorff 2013, Welsh Government. 123 t.
  Allbwn ymchwil: Llyfr/Adroddiad › Adroddiad Comisiwn
• Cyhoeddwyd
  Cunliffe, D., Morris, D., Prys, C., Jones, E. H. (Golygydd) & Uribe-Jongbloed, E. (Golygydd), 1 Ion 2013, Social Media and Minority Languages. 2013 gol. t. 75-86
  Allbwn ymchwil: Pennod mewn Llyfr/Adroddiad/Trafodion Cynhadledd › Pennod
• Cyhoeddwyd
  Cunliffe, D., Morris, D. & Prys, C., 1 Ebr 2013, Yn: Journal of Computer-Mediated Communication. 18, 3, t. 339-361
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid

2012

• Cyhoeddwyd
  Morris, D., Cunliffe, D. & Prys, C., 1 Ion 2012, Yn: Sociolinguistic Studies. 6, 1, t. 1-20
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid

2010

• Cyhoeddwyd
  Prys, C., 1 Awst 2010, Yn: Contemporary Wales. 23, 1, t. 184-200
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid

2006

• Cyhoeddwyd
  Muntz, R., Edwards, R. T., Tunnage, B., Prys, C. & Roberts, G. W., 1 Ion 2006, Yn: Psychologist in Wales. 18, t. 21-25
  Allbwn ymchwil: Cyfraniad at gyfnodolyn › Erthygl › adolygiad gan gymheiriaid

2024

• Cyfres o weithdai cyd-gynhyrchu gyda chyflogwyr y sector gyhoeddus, breifat a'r drydydd sector o siroedd Ceredigion, Sir Gâr, Gwynedd a Môn yn trafod heriau ac arfer da wrth recriwtio gweithlu â sgiliau yn y Gymraeg. Fel rhan o brosiect a gyllidwyd gan Gronfa Her Arfor.

  Gorff 2024 – Medi 2024

  Gweithgaredd: Mathau o waith ymgysylltu â'r cyhoedd a gwaith maes - Darlith/trafodaeth/seminar gyhoeddus (Cyfrannwr)

2020

• Invited speaker to present at an international conference, Minority Languages in the Digital Age. Usage, Maintenance and Teaching, Grieswald, Germany

  11 Rhag 2020

  Cysylltau:

  Gweithgaredd: Sgwrs wadd (Siaradwr)

• Cyflwyniad Gwyl Gwyddorau Cymdeithas, ESRC Festival of Social Sciences

  12 Tach 2020

  Gweithgaredd: Sgwrs wadd (Siaradwr)

2017

• Papur yn cyflwyno prif ganlyniadau ymchwil a gomisiynwyd gan Lywodraeth Cymru o'n hastudiaeth ymchwil, Defnyddio'r Gymraeg yn y Gymuned, 2015

  5 Gorff 2017

  Gweithgaredd: Cyflwyniad llafar (Siaradwr)

• Panel discussion: Language, community and civil society in Wales today, AHRC Research Network - Language Revitalization and Social Transformation 22-23 May (2017), Aberystwyth University

  22 Mai 2017

  Gweithgaredd: Cymryd rhan mewn gweithdy, seminar, cwrs Academaidd (Siaradwr)

2013

• Symposiwm Cynllunio Ieithyddol rhyngwladol yn trafod yr angen i gynnwys strategaethau cynllunio ieithyddol holistig y tu hwnt i'r ystafell ddosbarth er mwyn hyrwyddo defnydd cymdeithasol fwy eang o ieithoedd lleiafrifol fel y Gymraeg

  An International Language Planning Symposium discussing the need to include holistic language planning strategies beyond the classroom to faciliate wider social use of minoritized languages such as Welsh

  8 Maw 2013

  Gweithgaredd: Cymryd rhan mewn cynhadledd Academaidd (Trefnydd)

• 01/01/2024 – 15/01/2025 (Wrthi'n gweithredu)

• 01/03/2022 – 31/03/2024 (Wedi gorffen)

• 01/10/2015 – 01/08/2022 (Wedi gorffen)

  Cysylltau:

• 01/10/2015 – 31/08/2023 (Wedi gorffen)

• 01/08/2013 – 31/07/2014 (Wedi gorffen)

  Cysylltau: