������ϲʹ�������

Bu ymchwilwyr Prifysgol ������ϲʹ������� yn defnyddio sonar aml-belydr o’r radd flaenaf i chwilio amdani. Ymhen hir a hwyr daethant o hyd i’r llongddrylliad a datgelu ei safle am y tro cyntaf erioed.��
I’r archeolegydd morol, gall sonar aml-belydr fod mor effeithiol ag y bu ��awyrluniau i archeoleg dirweddol. Mae sonar aml-belydr yn fodd i fapio gwely'r môr yn fanwl iawn a datgelu manylion strwythurau yn y delweddau sonar.

Mae'r SS Mesaba yn un o 273 o longddrylliadau sy’n gorwedd mewn 7500 milltir sgwâr o Fôr Iwerddon, a gafodd eu sganio a'u croesgyfeirio yn ôl cronfa ddata Swyddfa Hydrograffig y Deyrnas Unedig o longddrylliadau a ffynonellau eraill.
��
Tybid bod 101 o longddrylliadau’n weddill heb eu hadnabod, ond yr oedd nifer y llongddrylliadau a ddarganfuwyd o’r newydd yn uwch o lawer, oherwydd y cawsai nifer, gan gynnwys SS Mesaba, eu cofnodi'n anghywir yn y gorffennol.

Cyhoeddwyd manylion yr holl longddrylliadau mewn llyfr newydd, Echoes from the Deep gan Dr Innes McCartney o Brifysgol ������ϲʹ������� ac a wnaed o dan Gymrodoriaeth Leverhulme tra oedd ym Mhrifysgol Bournemouth.

Dywedodd Innes,

“Mae canlyniadau'r gwaith a ddisgrifir yn y llyfr wedi dilysu'r dechneg amlddisgyblaethol a ddefnyddir ac mae'n 'newid y gêm’ i archaeoleg forol.��

“Yn flaenorol byddem yn gallu plymio i ychydig o safleoedd y flwyddyn yn unig i adnabod llongddrylliadau’n weledol. Bu galluoedd sonar unigryw’r Tywysog Madog yn fodd inni ddatblygu dull cymharol rad o archwilio'r llongddrylliadau. Gallwn gysylltu hynny â’r wybodaeth hanesyddol heb orfod archwlio pob safle’n gorfforol sy’n waith costus iawn.��

Dylai fod o ddiddordeb ysol i wyddonwyr morol, asiantaethau amgylcheddol, hydrograffwyr, rheolwyr treftadaeth, archeolegwyr morol, a haneswyr.”��

Eglurodd Dr Michael Roberts a arweiniodd yr arolygon sonar,

“Mae arbenigedd ac adnoddau unigryw Prifysgol ������ϲʹ�������, megis y ‘Tywysog Madog’ yn fodd inni gyflawni ymchwil gwyddonol o safon uchel yn hynod gost-effeithiol. ��Un enghraifft yn unig o hyn yw darganfod y llongddrylliadau sy’n cael eu dogfennu yn y cyhoeddiad ar gyfer ymchwil hanesyddol ac astudiaethau effaith amgylcheddol. ��Buom hefyd yn archwilio safleoedd y llongddrylliadau i ddeall yn well sut mae gwrthrychau ar wely’r môr yn rhyngweithio â phrosesau ffisegol a biolegol. Gall hynny yn ei dro helpu gwyddonwyr gefnogi datblygiad a thwf y sector ynni morol.”