Mae mynediad at wasanaethau ar ei waethaf yn aml mewn ardaloedd maestrefol

Mae'r byd yr ydym yn byw ynddo yn aml yn cael ei rannu gan ddefnyddio gwahaniaeth deuaidd trefol-gwledig, er gwaethaf graddiant enfawr o batrymau anheddu mewn dinasoedd ac o'u hamgylch - yn amrywio o ardaloedd trefol i ardaloedd gwledig anghysbell. Mae ymchwil newydd a arweinir drwy broject ymchwil ar y cyd rhwng y Deyrnas Unedig ac India yn ystyried trefoli drwy edrych ar newidiadau mewn seilwaith naturiol, seilwaith peirianyddol a seilwaith sefydliadol. Mae'r astudiaeth, sy'n canolbwyntio ar y de byd-eang, yn awgrymu bod newid cyflym mewn ardaloedd maestrefol (a elwir yn ardaloedd 'peri-trefol') yn golygu bod gan bobl sy'n byw yn yr ardaloedd hynny ansawdd bywyd gwaeth na phobl sy'n byw mewn ardaloedd trefol ac ardaloedd gwledig.
“Bydd poblogaeth drefol y byd yn parhau i dyfu gan arwain at blaned gynyddol drefol, fydd yn aml yn arwain at ehangu trefol, wrth i ddinasoedd ymestyn tuag at allan gan lyncu’r tir o'u hamgylch. Mae'r ehangu hwn yn digwydd yn arbennig o gyflym mewn gwledydd sy'n datblygu yn Asia ac Affrica,” meddai'r Athro Kenneth Lynch (Prifysgol Swydd Gaerloyw).��

Meddai’r cydawdur yr Athro Simon Willcock o Brifysgol ��ϲʹ�� a Rothamsted Research ,��

“Wrth i ardaloedd trefol ehangu, mae’r nodweddion a’r gwasanaethau sydd ar gael yn yr ardaloedd hynny yn newid. Er enghraifft, mae natur a chynnyrch naturiol ar gael yn fwy uniongyrchol yn aml mewn ardaloedd gwledig, gyda lefelau is mewn ardaloedd trefol, tra bod y gwrthwyneb yn wir mewn seilwaith adeiledig. Mae hyn weithiau hefyd yn cyd-fynd â newid o arweinyddiaeth leol, draddodiadol mewn lleoliadau gwledig, i lywodraethu mwy canolog mewn dinasoedd.”

Mae’r ymchwil yn cyflwyno theori newydd o gynnwrf peri-trefol, fel yr eglura Dr Paul Hutchings o Brifysgol Leeds:,

“Mae cyfradd difrodi natur a chost adeiladu seilwaith newydd yn ysgogwyr mawr wrth bennu ansawdd bywyd pobl sy’n byw mewn ardaloedd peri-drefol. Er enghraifft, pan fydd cost amgylcheddol uchel i echdynnu cynhyrchion o natur, yna dim ond niferoedd bach o bobl y gall natur ymdopi â hwy. Yn yr un modd, pan fydd cost adeiladu seilwaith hefyd yn uchel, yna nid yw’n economaidd hyfyw oni bai ei fod yn cefnogi cymunedau mwy. Mewn sefyllfa fel hon, mae adnoddau sy’n dod o fyd natur yn debygol o ddiflannu cyn y gellir eu disodli gyda seilwaith adeiledig.”

“Mae tystiolaeth yn cefnogi hyn. Er enghraifft, mae iechyd plant yn nwyrain Affrica ar ei isaf yn y cymunedau hynny sy’n byw rhwng y ddinas a chefn gwlad, tra bod astudiaeth yn Ne Affrica wedi canfod bod tua dwy ran o dair o ddinasyddion trefol a gwledig yn adrodd bod ansawdd eu bywyd wedi gwella dros y pum mlynedd diwethaf, ond dim ond hanner yr ymatebwyr a nododd welliant o’r fath mewn ardaloedd peri-drefol” meddai'r Athro Kenneth Lynch. ��

Caeau sych yr olwg, gydag un sgwar sy'n cynnwys pentwr gwyn tuag un cornel. mae'r cyfan i'w weld yn gorwedd wrth ymyl cymuned.Dry looking fields at the edge of a town, there's one square area with a white mound to one corner. — Safle sydd o dan ddŵr yn ystod y tymor glawog, o fewn hen waliau dinas Kano, gogledd Nigeria. Gallwch weld safleoedd yn nhu blaen y llun sy’n cael eu defnyddio ar gyfer amaethyddiaeth ar raddfa fach, ond hefyd mae lleiniau wedi eu marcio ar gyfer adeiladu ac mae rhywfaint o dywod a sment yno yn barod i osod marcwyr terfyn. Yn y cefndir, gallwch weld yr ardaloedd preswyl gwerth uchel sydd â wal yn gwahanu’r gymdogaeth oddi wrth y safle amaethyddol. Mae llawer o'r ffermwyr yn tyfu reis yn y tymor glawog, i'w fwyta yn y cartref. Yn ystod y tymor sych, cyfyngir y tir y gellir ei drin i’r ardal sy’n agos iawn at y nant sydd wedi ei llygru gan waith llifo dillad cyfagos a'r ardal breswyl. Bydd adeiladu tai ger y safle hwn yn gwaethygu’r llifogydd ymhellach i lawr y wahanfa ddŵr
Credit:Tynnwyd gan yr Athro Kenneth Lynch

Clytwaith o sgwariau gwyrdd yn gorwedd mewn stribyn cul gyda llwyni a choed ar tir sy'n codi i'r dde a tai a choed i'r chwith a thir sy'n codi'n uwch yn y pellter. — Safle sy'n gorlifo yn ystod y tymor glawog sydd hyd yma wedi atal unrhyw ddatblygiad, gan ganiatáu i bobl leol ei ddefnyddio i dyfu llysiau ar raddfa fach ger Freetown, Sierra Leone. Ers tynnu'r llun hwn, mae dau ddatblygiad mawr wedi eu hadeiladu ger y safle hwn gan ddisodli'r bobl oedd yn tyfu llysiau a lleihau'r gorchudd tir amaethu a chyfyngu ar y sianel ddraenio, gan waethygu llifogydd yn ystod y tymor glawog. Mae gwastraff anfiodiraddadwy (fel bagiau plastig a photeli) yn cael ei ddefnyddio gan y bobl sy’n tyfu llysiau i ffurfio sianeli draenio a diogelu lleiniau rhag erydiad.
Credit:Tynnwyd gan yr Athro Kenneth Lynch

Mae'r capsiwn yn rhoi disgrifiad llawn — Leone. Yn nhu blaen y llun, gallwch weld dau blentyn yn codi dŵr o ffynnon i ddyfrio gerddi llysiau bach y tu ôl iddynt. Yng nghanol y llun, mae grŵp o ferched a phlant yn golchi dillad ac yn ymolchi yn y nant ac i fyny'r llethr a thu ôl i'r coed banana, gellir gweld y tai, a rhai ohonynt wrthi’n cael eu codi. Gallwch hefyd weld sbwriel, deunyddiau adeiladu ar ffurf cerrig mawr, rhai ohonynt wedi eu gosod i leihau erydiad a thirlithriad a choed aeddfed, rhai ohonynt gyda changhennau wedi eu torri er mwyn gwneud tanwydd.
Credit:Tynnwyd gan yr Athro Kenneth Lynch

edrych rhwng dwy res o dai gwyn gyda to fflat, mae tir agoredd pridd caled ym mlaen y llun a choed i'w gweld y ttu hwnt i'r adeiladau. — Tynnwyd y llun hwn mewn ardal peri-drefol ger Hyderabad, India. Yn nhu blaen y llun, gallwch weld y seilwaith sydd ar gael i gyflenwi dŵr. Nid yw'r ardal wedi ei chysylltu â'r system ddŵr pibell eto, ond gellir llenwi'r casgenni dŵr mawr hyn gyda dŵr glaw, neu gyda dŵr a gludir i'r ardal gan lorïau. Yng nghanol y llun, gellir gweld bagiau mawr o fwyd, a gludir i’r ardal mewn cerbydau, gan dda byw a phobl yn mynd ar eu traed. Yn y cefndir, mae’r mannau gwyrdd sy’n weddill i’w gweld - gwrthgyferbyniad llwyr i’r nifer eithaf mawr o dai yn y tir canol.
Credit:Tynnwyd y llun gan yr Athro Simon Willcock

Tomen sbwries gyda gwyrddni tu hwnt i'r ffens a dinas i'w weld yn y pellder — Tynnwyd y llun hwn mewn ardal peri-drefol ger Hyderabad, India. Yn nhu blaen y llun, gallwch weld man gwaredu gwastraff, sy'n derbyn gwastraff o'r ardaloedd peri-drefol cyfagos, ond hefyd o'r ddinas (a ddangosir yn y cefndir). Gall y gwastraff hwn achosi perygl i iechyd y rhai sy'n byw gerllaw, a llygru'r ardaloedd naturiol cyfagos (sydd i’w gweld yng nghanol y llun).
Credit:Tynnwyd y llun gan yr Athro Simon Willcock

Mae’r Athro Simon Willcock yn esbonio cyfyngiadau'r ddamcaniaeth,

“Mae’r math hwn o brofiad negyddol mewn ardaloedd peri-drefol yn fwy yn achos rhai gwasanaethau nag eraill, ac yn amrywio rhwng ardaloedd daearyddol. Er enghraifft, mae'r rhan fwyaf o fwyd yn cael ei dyfu mewn ardaloedd gwledig, ond gellir gwneud hyn hefyd mewn dinasoedd. Gellir cludo bwyd hefyd ar hyd y ffordd mewn dinasoedd yn gymharol hawdd. Ond mae'n debygol y bydd gwahaniaethau mawr rhwng grwpiau sy'n byw yn y gwahanol fathau o ardaloedd. Er enghraifft, mae gan aelwydydd sydd ag incwm uwch a chymunedau sy'n byw mewn ardaloedd peri-drefol well mynediad at yr adnoddau prin. Gallant brynu eu dŵr, trydan, gwasanaethau glanweithdra eu hunain ac yn y blaen.”

Meddai Dr Paul Hutchings,

“Gellir osgoi’r ffordd anwastad rhwng seilwaith naturiol a seilwaith adeiledig. Gellir gwarchod rhywfaint o seilwaith naturiol trwy gydol y broses drefoli trwy gynllunio da sy'n ei gwneud yn ofynnol i ddiogelu mannau gwyrdd. Yn ogystal â hyn, gellir rhoi cymhorthdal i wasanaethau, megis cyfleustodau dŵr trefol, fel y gellir eu darparu i bobl mewn ardaloedd peri-drefol. Dylai cynllunwyr trefol a gwledig, dylunwyr a phenseiri gydweithio i achub y blaen ar yr anghenion mewn ardaloedd sydd newydd eu hehangu, a gweithredu’n gyflym i sicrhau nad yw ansawdd bywyd y bobl sy’n byw yno yn dirywio.”
��

������ϲʹ�������

Mae mynediad at wasanaethau ar ei waethaf yn aml mewn ardaloedd maestrefol

��ϲʹ��